SUFJAN STEVENS

IMPOSSIBLE SOUL. HET ZOVEELSTE MAGNUM OPUS VAN SUFJAN STEVENS.

Sufjan Stevens, de gerenommeerde Amerikaanse singer/songwriter, bracht dit jaar zijn langverwachte nieuwe album The Age Of Adz uit. De reacties daarop lopen nogal uiteen. Zelfs sommigen die Stevens hoog hebben zitten (sommigen noemen hem een van de beste artiesten van zijn generatie) hebben moeite met de koerswijziging die hij op deze plaat heeft ingezet – en waarvan Impossible Soul, daar zijn voor- en tegenstanders het wel over eens, de culminatie is. Hoewel de muziek qua arrangement (of om in muzikale parameters te spreken: textuur ) inderdaad behoorlijk verschilt van zijn oudere werk, waarin hij doorgaans in een meer traditionele bezetting opereert en nauwelijks experimenteert met elektronica, valt The Age Of Adz óók op te vatten als een moedige poging van Sufjan om zichzelf te vernieuwen.

Een poging die mijns inziens bovendien niet eens zo erg afwijkt van zijn bekendere werk; Sufjan Stevens heeft met zijn muziek immers altijd gepoogd om van de luisteraar een structuralistische, actieve luisterhouding te vragen. Het meest aansprekende voorbeeld daarvan is het werken met concepten. Zo bracht hij al eens een cd uit met alternatieve kerstnummers en gaf hij ooit te kennen aan iedere Amerikaanse staat een afzonderlijk album te wijden – een plan dat inmiddels alweer van de baan is, maar waarvan Michigan en Illinois nog steeds getuigen.

Uit bovenstaand voorbeeld kan reeds geconstateerd worden dat Stevens’ als muzikant in ieder geval geldt als een buitengewoon ijverige. Impossible Soul is daarvan het meest recente bewijs. Het is echter tegelijkertijd een typisch voorbeeld van hoe popmuziek zichzelf kan ironiseren. Ondanks de forse lengte van 25 minuten, waarbinnen het nummer zo een vijf keer van timbre en ritme wisselt (en hiermee op het eerste oog een structuralistische beluistering lijkt te vereisen), speelt Stevens ook op dubbelzinnige wijze met de mogelijkheid tot een collectieve luisterervaring. De vijf duidelijk van elkaar te onderscheiden delen van Impossible Soul, zo valt te beargumenteren, zijn evengoed exemplarisch voor het schizofrene karakter van popmuziek anno 2010: Sufjan betreedt wat dat betreft hetzelfde dubbelzinnige pad dat bijvoorbeeld Queen (Bohemian Rhapsody), Guns n’ Roses (November Rain) en Radiohead (Paranoid Android) al eens bewandelden door hun nummers een zekere epiek mee te geven zonder de traditionele popconventies geheel de rug toe te keren.

De sleutel tot deze lezing ligt met name in de tekst – die overigens niet te vinden is in het bijbehorende artwork. De tekst lijkt symbool te staan voor een droom die zich voltrekt in vijf verschillende sequenties en vertolkt wordt door vijf verschillende stemmen. In deel 1 wordt het idee van de droom heel letterlijk geïntroduceerd: ‘And I was in a dream’. Deel 2 is het eerste dat ook muzikaal gezien transformeert naar het mysterieuze schemerbestaan van het inslapen; de dromerige vocalen (als ik het goed heb van labelgenote My Brightest Diamond), onheilspellende blazerssectie en verknipte beats voorspellen een onrustige slaap. Typisch is dat het aanhoudelijk herhalen van de aansporing ‘Don’t be distracted’ daarbij meerduidig is, omdat het inhoudelijk van belang is voor de thematiek van het nummer, maar eveneens verwijst naar de structuralistische mogelijkheid van de song.

In het algemeen is de tekst van Impossible Soul de belangrijkste factor in een coherente, structuralistische beluistering. Tegelijkertijd legitimeert de thematiek van de droom als het ware het muzikale karakter van het nummer. Vluchtig, gefragmenteerd en van de hak op de tak.

‘I couldn’t be adressed’, zingt Stevens even later. Hij lijkt inmiddels te zijn ingedommeld. Opmerkelijk is dat het timbre van zijn stem tijdens dit derde deel wordt vervormd met autotune, een techniek die tegenwoordig door veel populaire artiesten in hun muziek wordt gebruikt . In deel 4 beleeft Stevens een euforische droom, waar hij zich al dan niet half van bewust is; ‘It’s a long life (…) Better pinch yourself (…) Could it get much better (…) Do you wanna dance’. Dansbaar is dit prettig in het gehoor liggende deel zeker, en opnieuw wordt ook weer gewezen op een zeker collectief van luisteraars: ‘Boy, we could do much more together’. Het slotdeel van Impossible Soul eindigt een stuk minder hoopvol, wanneer Stevens zingt dat ‘Boy, we made such a mess together’. Met deze melancholische klanken eindigt het album. Het is lichtelijk ironisch dat deze laatste minuten qua timbre klinken als de ‘oude’ Sufan Stevens: zijn stem is weer helder en wordt enkel begeleid door een sobere akoestische gitaar, precies zoals The Age Of Adz met het nummer Futile Devices ook van start gaat en de luisteraar daarmee eventjes op het verkeerde been zet. Dit is mogelijk dan ook te interpreteren als een soort verklaring van de Amerikaan voor zijn muzikale koerswijziging - terwijl hij er tegelijkertijd mee onderstreept nog altijd vanuit concepten te componeren.

Tenslotte kunnen we concluderen dat Impossible Soul een typisch popnummer is, in de zin dat het vol tegenstrijd zit tussen rebellie en welbehagen. Het is een vrij ontoegankelijke, wat meer alternatieve song, die niet bepaald radiovriendelijk genoemd kan worden, terwijl het voor een groot deel toch beantwoordt aan algemene popconventies. Toegespitst op de auteur Sufjan Stevens kan gesteld worden dat het lied een hoogtepunt (of dieptepunt, naargelang de smaak van de geoefende luisteraar) vormt van diens nieuwste meestwerk, The Age of Adz.
- - -

Te omvangrijk voor YouTube, maar een geweldig nummer. Ik heb de cd gekocht op de ouderwetse, haast nostaligische manier: 1 liedje kennen en de rest thuis ontdekken. Met het verschil dat Impossible Soul al 1/3 van het album inneemt. Observatie na enkele luisterbeurten: het kwartje wankelt, hier moet ik inderdaad nog eens goed voor gaan zitten. Fijn! Zeer recent verscheen de clip van Too Much, het nummer dat nu blijkbaar naar voren wordt geschoven ter promotie van de plaat. Daar doen we het hier voorlopig mee.